कर्णाली बदलिएन भने देश बदलिँदैन्, राज्यको दृष्टि गरिवीमा सिमित

४० पटक पढिएको

विजयराज सिंह – 

नेपालको कर्णाली प्रदेश, प्राकृतिक स्रोत र सांस्कृतिक विविधताले भरिपूर्ण भए पनि विकासको दृष्टिकोणले पछाडि परेको क्षेत्र हो। यस प्रदेशको विकास नहुनु भनेको समग्र देशको विकास नहुनु हो। कर्णालीको विकासले मात्रै नेपाललाई समृद्धिको बाटोमा डोर्‍याउन सक्छ। यस लेखमा मैले कर्णालीको हालको अवस्था, यसले सामना गरिरहेका चुनौतीहरू, भावी रणनीतिहरू र यस क्षेत्रको सम्भावनाहरूको गहन विश्लेषण गर्ने प्रयास गरेको छु ।

कर्णालीको वर्तमान अवस्था:

• विकासको असमानता: कर्णाली प्रदेशमा विकासको असमानता चरम रूपमा देखिन्छ। सडक सञ्जालको अभाव, बिजुलीको पहुँच नहुनु, स्वास्थ्य सेवाको अभाव, शिक्षाको गुणस्तर कमजोर हुनु जस्ता समस्याहरू यहाँका जनताले दैनिक रूपमा भोगिरहेका छन्।
• गरिबी र बेरोजगारी: कर्णाली प्रदेश गरिबी र बेरोजगारीको चपेटामा परेको छ। कृषि उत्पादन कम हुनु, औद्योगिक विकासको अभाव र रोजगारीका अवसरहरूको कमीले गर्दा यहाँका धेरै जनता गरिबीको रेखामुनि बाँचिरहेका छन्।
• भौगोलिक विकटता: पहाडी भूगोल, विकट सडक सञ्जाल र प्राकृतिक प्रकोपको उच्च जोखिमले गर्दा कर्णालीको विकासमा थप चुनौती थपिएको छ।
• सामाजिक समस्या: बालविवाह, कुपोषण, छाउपडी प्रथा जस्ता सामाजिक समस्याहरू कर्णालीमा व्याप्त छन्।

कर्णालीले सामना गरिरहेका चुनौतीहरू:

• पूर्वाधारको अभाव: सडक, बिजुली, सिँचाइ जस्ता आधारभूत पूर्वाधारको अभावले गर्दा उत्पादन र उत्पादकत्वमा कमी आएको छ।
• शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको कमजोर अवस्था: गुणस्तरीय शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको अभावले गर्दा मानव विकास सूचकांक निकै कम छ।
• रोजगारीको अभाव: युवाहरूका लागि रोजगारीको अभावले गर्दा बसाइँसराइ बढेको छ।
• भ्रष्टाचार: भ्रष्टाचारले विकासका काममा अवरोध पुर्‍याएको छ।
• राजनीतिक अस्थिरता: राजनीतिक अस्थिरताले गर्दा विकासका योजनाहरू प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन हुन सकेका छैनन्।

भावी रणनीतिहरू:

• पूर्वाधार विकास: सडक, बिजुली, सिँचाइ जस्ता आधारभूत पूर्वाधार निर्माणमा लगानी बढाउनुपर्छ।
• कृषि आधुनिकीकरण: कृषि उत्पादन बढाउनका लागि सिँचाइ, मल, बीउ, कृषि औजारहरूको उपलब्धता बढाउनुपर्छ।
• पर्यटन विकास: कर्णालीको प्राकृतिक सौन्दर्य र सांस्कृतिक विविधतालाई मध्यनजर गर्दै पर्यटन विकासलाई प्रोत्साहन गर्नुपर्छ।
• शिक्षा र स्वास्थ्यमा लगानी: गुणस्तरीय शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको पहुँच बढाउनुपर्छ।
• रोजगारी सिर्जना: स्थानीय स्तरमा रोजगारी सिर्जना गर्नका लागि साना तथा मझौला उद्योगहरूलाई प्रोत्साहन गर्नुपर्छ।
• भ्रष्टाचार नियन्त्रण: भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्नका लागि कडा कानूनको कार्यान्वयन गर्नुपर्छ।
• समावेशी विकास: विकासका कार्यक्रमहरूमा सबै समुदायको सहभागिता सुनिश्चित गर्नुपर्छ।

कर्णालीको सम्भावनाहरू:

• जलविद्युत: कर्णालीमा ठूलो मात्रामा जलविद्युत उत्पादन गर्न सकिने सम्भावना छ।
• कृषि: कृषि उत्पादन बढाएर खाद्य सुरक्षा सुनिश्चित गर्न सकिन्छ।
• पर्यटन: प्राकृतिक सौन्दर्य र सांस्कृतिक विविधतालाई मध्यनजर गर्दै पर्यटन विकास गर्न सकिन्छ।
• औषधीय जडीबुटी: जडीबुटीको व्यावसायिक खेती गरेर आर्थिक समृद्धि हासिल गर्न सकिन्छ।

निष्कर्ष:

कर्णालीको विकास नेपालको समग्र विकासका लागि अत्यावश्यक छ। कर्णालीको विकासमा लगानी गर्नु भनेको देशको भविष्यमा लगानी गर्नु हो। कर्णालीको विकासका लागि सबै पक्षहरूको सहकार्य र समन्वय आवश्यक छ। सरकार, निजी क्षेत्र, विकास साझेदारहरू र स्थानीय समुदाय मिलेर काम गरेमा कर्णालीलाई समृद्ध बनाउन सकिन्छ। यदि कर्णाली बदलिएन भने देश बदलिँदैन भन्ने कुरा सत्य हो। त्यसैले कर्णालीको विकासलाई प्राथमिकतामा राखेर अघि बढ्नुपर्छ।

छेडागाड,जाजरकोट