सिंहदरबारले नदेखेको जाजरकोट पश्चिम: गरिबी र बेरोजगारीको चपेटामा

९७ पटक पढिएको

विजयराज सिंह

नेपालको कर्णाली प्रदेश जाजरकोट जिल्ला विशेष गरी पश्चिमी क्षेत्र, देशको राजधानी सिंहदरबारको नजरबाट अझै टाढा छ। यहाँका हजारौं युवाहरू रोजगारीको खोजीमा भारत जान बाध्य छन्। उनीहरूको यो यात्रा कठिन, जोखिमपूर्ण र पीडादायी छ। गरिबी र बेरोजगारीले च्यापेको यो क्षेत्रमा राज्यको दृष्टि कहिले पुग्ने हो भन्ने प्रश्नले यहाँका बासिन्दालाई पिरोलेको छ।

भारतमा मजदुरी: बाध्यता कि रोजाइ?

जाजरकोट पश्चिमका युवाहरूका लागि भारतमा मजदुरी गर्नु बाध्यता हो, रोजाइ होइन। यहाँ रोजगारीका पर्याप्त अवसरहरूको अभाव छ। कृषिमा आधारित अर्थतन्त्र र सीमित उद्योगहरूका कारण युवाहरूको लागि रोजगारीको विकल्प निकै सीमित छ। गरिबी र अभावले च्यापिएका परिवारलाई पाल्नका लागि युवाहरू बाध्य भएर भारत जान्छन्।

भारतमा मजदुरी गर्दाका चुनौतीहरू

• कठिन श्रम र न्यून पारिश्रमिक: भारतमा युवाहरूले भारी शारीरिक श्रम गर्नुपर्छ। उनीहरूलाई कम पारिश्रमिक दिइन्छ र काम गर्ने वातावरण पनि असुरक्षित हुन्छ।
• शोषण: ठेकेदारहरूले युवाहरूलाई शोषण गर्ने गरेका छन्। उनीहरूलाई कम पारिश्रमिक दिइन्छ, समयमै पारिश्रमिक दिइँदैन र काम गर्ने घण्टा पनि लामो हुन्छ।
• सामाजिक समस्या: भारतमा रहँदा युवाहरूले विभिन्न सामाजिक समस्याहरूको सामना गर्नुपर्छ। भाषाको समस्या, खानपानको समस्या, स्वास्थ्य समस्या आदिले उनीहरूलाई पिरोल्छ।
• परिवारबाट टाढा: भारतमा रहँदा युवाहरू आफ्नो परिवारबाट टाढा हुन्छन्। यसले उनीहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पार्छ।
• जोखिमपूर्ण यात्रा: भारत जानका लागि युवाहरूले जोखिमपूर्ण यात्रा गर्नुपर्छ। बाटोमा विभिन्न खतराहरूको सामना गर्नुपर्छ।

राज्यको उपेक्षा र यसका परिणामहरू

जाजरकोट पश्चिम जस्तो दुर्गम क्षेत्रमा राज्यको ध्यान पुग्न सकेको छैन। यसको परिणामस्वरूप:

• गरिबीको चक्र: यहाँका बासिन्दाहरू गरिबीको चक्रमा फसेका छन्।
• शिक्षा र स्वास्थ्यको अवस्था दयनीय: शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको पहुँच न्यून छ।
• पलायन: युवाहरू रोजगारीको खोजीमा गाउँ छाडेर गएका छन्।
• सामाजिक विखण्डन: परिवार विखण्डन हुने समस्या बढेको छ।

समाधानका उपायहरू

• रोजगारी सिर्जना: स्थानीय तहमा रोजगारी सिर्जना गर्ने कार्यक्रमहरू ल्याउनुपर्छ। कृषि, पर्यटन, जलविद्युत जस्ता क्षेत्रमा लगानी बढाउनुपर्छ।
• शिक्षा र सीप विकास: गुणस्तरीय शिक्षा र सीप विकासका कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्नुपर्छ। युवाहरूलाई रोजगारीमूलक सीप सिकाउनुपर्छ।
• भौतिक पूर्वाधार विकास: सडक, पुल, सिँचाइ जस्ता भौतिक पूर्वाधार विकासमा जोड दिनुपर्छ। यसले कृषि उत्पादन बढाउन र बजारसम्म पुग्न सहज बनाउनेछ।
• सरकारी नीतिहरू: सरकारले वैदेशिक रोजगारीमा जाने युवाहरूको हितमा नीतिहरू बनाउनुपर्छ। उनीहरूलाई सुरक्षित र मर्यादित रोजगारीका अवसरहरू प्रदान गर्नुपर्छ।
• स्थानीय तहको सक्रियता: स्थानीय तहले पनि विकास निर्माणका कामलाई तीव्रता दिनुपर्छ।

निष्कर्ष

जाजरकोट पश्चिमको समस्या केवल जाजरकोट पश्चिमको मात्र समस्या होइन। यो नेपालका धेरै दुर्गम क्षेत्रको समस्या हो। यस समस्या समाधान गर्न सबै पक्षको सहयोग आवश्यक छ। सरकार, गैरसरकारी संस्था, स्थानीय समुदाय र विकास साझेदारहरू सबै मिलेर काम गर्नुपर्छ। युवाहरूलाई देशमै रोजगारीका अवसर प्रदान गरेर उनीहरूको भविष्य सुरक्षित बनाउन सकिन्छ।

अन्तमा, जाजरकोट पश्चिमको यो पीडा केवल तथ्यांक मात्र होइन, यो हजारौं युवाहरूको जीवनसँग जोडिएको पीडा हो। यो पीडा हटाउन सबैले आ-आफ्नो ठाउँबाट पहल गर्नुपर्छ।

छेडागाड, जाजरकोट